Informacja o zmianach dotyczących uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego i zasiłku dla opiekuna od 1 stycznia 2024 r.
W związku z wejściem w życie 1 stycznia 2024 r. ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r., poz. 1429) zmianom ulegają od 1 stycznia 2024 r. przepisy dotyczące ustalania uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego i zasiłku dla opiekuna.
Od 1 stycznia 2024 r. zmienią się zasady ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne. Od nowego roku m. in. świadczenie będzie przysługiwało opiekunom osób z niepełnosprawnością wyłącznie do ukończenia przez nie 18 roku życia, a także będzie możliwe łączenie świadczenia pielęgnacyjnego z pracą. Jednocześnie zlikwidowany zastanie specjalny zasiłek opiekuńczy.
Świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach
Świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać opiekunom osób z niepełnosprawnością wyłącznie do ukończenia przez nie 18 roku życia. Odmiennie od aktualnie obowiązujących zasad, będzie możliwość jednoczesnego pobierania świadczenia pielęgnacyjnego i podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej – bez jakichkolwiek ograniczeń. Na możliwość pobierania świadczenia nie będą wpływać także pobierane przez opiekuna świadczenia emerytalno-rentowe.
Istotną zmianą jest umożliwienie pobierania świadczenia pielęgnacyjnego w zwielokrotnionej kwocie w zależności od liczby osób, nad którymi sprawowana jest opieka. W przypadku, gdy opiekun będzie sprawował opiekę nad więcej niż jedną osobą z niepełnosprawnością w wieku do ukończenia 18 roku życia, kwota świadczenia pielęgnacyjnego zostanie podwyższona o 100% na drugą i każdą kolejną osobę. Regulacja ta nie dotyczy jednak wniosków złożonych przez dyrektora placówki opieki zastępczej.
Po ukończeniu 18 roku życia osoba z niepełnosprawnością lub jej przedstawiciel będzie mógł ubiegać się o świadczenie wspierające.
| Świadczenie pielęgnacyjne – obecnie tj.do 31.12.2023 r. | Świadczenie pielęgnacyjne od 1.01.2024 |
Osoby uprawnione do pobierania | matka albo ojciec; opiekun faktyczny dziecka; osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną; inne osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności | matka albo ojciec; inne osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonek; opiekun faktyczny dziecka; rodzina zastępcza, osoba prowadząca rodzinny dom dziecka, dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektor regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektor interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego |
Termin pobierania | na czas nie określony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności zostało wydane na czas określony, | do ukończenia przez osobę z niepełnosprawnością 18 roku życia |
Warunki | opiekun nie mógł podejmować zatrudnienia, pracy zarobkowej, otrzymywać świadczeń emerytalno -rentowych | brak ograniczeń |
Kwota świadczenia | jednakowa wysokość świadczenia, | wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, zostanie podwyższona o 100% na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka (nie dotyczy dyrektorów placówki opieki zastępczej) |
Kiedy świadczenie nie przysługuje | osoba wymagająca opieki: | osoba wymagająca opieki: |
Wygaśnięcie prawa | z dniem zgonu osoby wymagającej opieki | do ostatniego dnia miesiąca po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki (ta zamiana dotyczy także osób, które zdecydują się pobierać świadczenie na dotychczasowych zasadach) |
Opisane wyżej nowe warunki przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, które obowiązywać będą od 1 stycznia 2024 r., nie dotyczą osób, które na zasadzie zachowania praw nabytych, będą pobierać to świadczenie pielęgnacyjne na podstawie przepisów dotychczasowych tj. obowiązujących do 31.12.2023 r.
Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne w związku z opieką nad dzieckiem w wieku do ukończenia 18. roku życia i która będzie chciała po 31 grudnia 2023 r. otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach (czyli z możliwością podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej) musi po tej dacie zrezygnować z pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie starych przepisów i złożyć wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowych przepisów.
Od 1 stycznia 2024r. osoby, które dotychczas nie pobierały świadczeń opiekuńczych, nie będą mogły się już ubiegać o specjalny zasiłek opiekuńczy oraz świadczenie pielęgnacyjne na niepełnosprawne osoby dorosłe.
Przepisy przejściowe
Wprowadzając istotne zmiany w warunkach przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego oraz uchylając specjalny zasiłek opiekuńczy, ustawa o świadczeniu wspierającym wprowadza jednocześnie przepisy mające na celu pełną ochronę praw nabytych osób, które nabyły bądź nabędą na starych, obowiązujących przed wejściem w życie ustawy, tj. do 31 grudnia 2023 r. przepisach, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego. Osoby te będą mogły w dalszym ciągu pobierać wymienione świadczenia zgodnie
z dotychczasowymi przepisami. Prawo do pobierania tych świadczeń na zasadach dotychczasowych zostało uregulowane w art. 63 u.ś.w. Przepisy te przewidują, że:
- w sprawach o świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy, do których prawo powstało do dnia 31 grudnia 2023 r., stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 63 ust. 1 u.ś.w.),
- osoby, którym przed 1 stycznia 2024 r., albo nawet po tej dacie, ale, na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., przyznane zostało co najmniej do dnia 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego, zachowują, na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., prawo do tych świadczeń nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane (art. 63 ust. 2 u.ś.w.),
- osoby, zachowują prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., również w przypadku, gdy osobie nad którą sprawują opiekę zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności (art. 63 ust. 3 ustawy) Warunkiem zachowania prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w tym przypadku będzie:
- złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności oraz
- złożenie wniosku o ustalenie prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w terminie 3 miesięcy licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności.
- w przypadku specjalnego zasiłku opiekuńczego prawo zasiłku na zasadach dotychczasowych przysługiwać będzie również po upływie okresu zasiłkowego na który prawo zostało przyznane (czyli także na kolejne okresy zasiłkowe) pod warunkiem, że wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy (art. 63 ust. 4 u.ś.w.).
Uwaga: przepisy przejściowe o świadczeniu wspierającym art. 63 ust. 6 u.ś.w.) wprowadzają również dodatkową, negatywną przesłankę, która przewiduje, że świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy przyznane na zasadach dotychczasowych oraz zasiłek dla opiekuna, nie przysługują jeżeli osoba wymagająca opieki będzie miała przyznane przez ZUS prawo do świadczenia wspierającego.
W przypadku gdy osoba wymagająca opieki lub osoba uprawniona do jej reprezentowania złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego do ZUS, postępowanie z wniosku o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, zasiłku dla opiekuna zawiesza się do czasu rozstrzygnięcia sprawy z wniosku o ustalenie prawa świadczenia wspierającego. Następnie ustalenie prawa do ww. świadczeń w wyniku podjęcia zawieszonego postępowania następuje po dokonaniu przez ZUS rozstrzygnięcia sprawy z wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego (art. 63 ust. 7-8 u.ś.w.).
Wypłata świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna podlega wstrzymaniu jeżeli osoba wymagająca opieki lub osoba uprawniona do jej reprezentowania złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego do ZUS (art. 63 ust. 9 u.ś.w.).
W przypadku odmowy przyznania osobie wymagającej opieki świadczenia wspierającego lub pozostawienia wniosku o to świadczenie bez rozpatrzenia, świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek dla opiekuna, wypłaca się od miesiąca, w którym wstrzymano ich wypłatę do końca okresu na jaki je przyznano, jeżeli nadal osoba spełnia warunki określone w brzmieniu dotychczasowym (art. 63 ust. 9-10 u.ś.w.).
Świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna wypłacone opiekunowi za okres za który osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające będzie świadczeniem nienależnie pobranym podlegającym zwrotowi wraz z odsetkami do którego to zwrotu zobowiązana zostanie osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna.
Osoba z niepełnosprawnościami, składając w ZUS wniosek o świadczenie wspierające będzie mogła zdecydować od jakiego miesiąca chce mieć przyznane przez ZUS świadczenie wspierające, dzięki czemu może nie dopuścić do sytuacji otrzymania świadczenia wspierającego za ten sam okres za który jej opiekun otrzymał w gminie świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna i tym samym uniknąć sytuacji powstania nienależnych świadczeń po stronie jej opiekuna.
Świadczenie wspierające
Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r., poz. 1429) wprowadza od 1 stycznia 2024 r. nowy rodzaj świadczenia - świadczenie wspierające, które będzie skierowane bezpośrednio do osób z niepełnosprawnościami. Uprawnionymi do świadczenia wspierającego będą osoby z niepełnosprawnościami w wieku od ukończenia 18 roku życia, które uzyskają decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia - na poziomie od 70 pkt do 100 pkt. Poziom potrzeby wsparcia będzie ustalany w formie decyzji przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, natomiast przyznawania i wypłacanie, na podstawie ww. decyzji o poziomie potrzeby wsparcia, świadczenie wspierające będzie, na wniosek (w postaci elektronicznej) osoby z niepełnosprawnościami lub jej przedstawiciela będzie przyznawał i wypłacał świadczenie będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wnioski o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia będzie można składa się od 1 stycznia 2024 r.
Wprowadzono trzy terminy, od kiedy będzie dostępne świadczenie wspierające:
- od 1 stycznia 2024 r. – z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 87 do 100 pkt,
- od 1 stycznia 2025 r. – z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 78 do 86 pkt,
- od 1 stycznia 2026 r. – z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 70 do 77 pkt.
Wysokość świadczenia wspierającego będzie uzależniona od poziomu potrzeby wsparcia. Dla osób z najniższym poziomem wsparcia będzie wynosić 40% kwoty renty socjalnej do maksymalnej wysokości 220% renty socjalnej.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r., poz. 1429) -https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230001429/O/D20231429.pdf
Przydatne linki:
https://www.gov.pl/web/rodzina/swiadczenie-wspierajace-i-swiadczenie-pielegnacyjne---informacje